Kamulaştırma Hukuku; Anayasanın 46. maddesi ve 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu kapsamında özel mülkiyeti kamu gücü karşısında koruma ve kamu yararı düşüncesi ile düzenleme alanı bulan, meşru ve yasal bir işlem olan, ayrıca imar planlama araçlarından biri teşkil eden kamulaştırmanın tanımlandığı kamu hukuku dalıdır. Buna göre; kamu yararının gerektirdiği hallerde, gerçek kişilerin veya özel hukuk tüzel kişilerinin mülkiyetinde bulunan taşınmazların tamamının ya da bir kısmının, bedeli peşin veya bazı hallerde taksitle ödenmek kaydıyla, belirli usul ve esaslar çerçevesinde anlaşarak veya zorla alınmasına kamulaştırma (istimlâk) denmektedir. Anayasanın 35. maddesi uyarınca; herkes mülkiyet ve miras hakkına sahip olup, bu haklar ancak kamu yararı amacıyla ve kanunla sınırlanabilmektedir. Devlet adına yapılacak köprü, yol, tünel, bina, proje gibi durumlarda İdare tarafından kamu yararı nedeniyle birçok kişinin özel mülkiyet hakkı sınırlandırılmakta ve bedeli karşılığında mülkiyet idareye geçirilerek kamulaştırmaya maruz kalmaktadır. Bu bakımdan kamulaştırma, Türkiye’de en çok karşılaşılan idari işlemlerden biridir.
Kamulaştırma usulü şu şekilde özetlenebilir:
Kamulaştırma yetkisine sahip idareler bazı durumlarda kamulaştırma yapmaksızın, iradi veya gayri iradi bir şekilde başkasına ait bir taşınmazı fiilen işgal ederek kalıcı olarak el atmakta, kamu hizmetine tahsis etmekte ya da bu amaçla üzerine kalıcı bir tesis inşa etmektedir. Kamulaştırmasız el atma olarak tanımlanan bu durumda, fiili kamulaştırma yapan idarenin hukuka ve usule aykırı eylemi bulunmakta ve bu eylemde hukuka uygun kamulaştırma kararı alınmamaktadır. Kanuna uygun kamulaştırma yapıldıktan sonra, kamulaştırma kararı alınan kısmın dışında daha fazla alana müdahale edilmesi veya yalnızca bir kısmı kamulaştırmaya tabi tutulan taşınmazın kalan kısmının da kullanılarak taşınmaza zarar verilmesi gibi hallerde de fiili el atma söz konusu olmaktadır. İdarenin el koyması sebebiyle mülkünde tasarruf etme imkanını kaybeden malikler tarafından kamulaştırmasız el atma davası açılabilmektedir.
